Van vier-op-een-begeleiding naar samen Parijs ontdekken

Als cliënt Niek zich niet veilig voelde of overprikkeld was, werd hij agressief en had je meerdere mensen nodig om hem tegen te houden. Helaas werkten de alarmsystemen niet altijd en was er daardoor bij noodsituaties niet altijd directe hulp. Zorgmanager Lyzanne Doff-Sotta moest twee keer nadenken voordat ze ‘ja’ zei tegen dit project. Toch stemde ze in en nu blikt ze, jaren later, terug op een verhaal dat ongetwijfeld een succesverhaal te noemen is.  

Onvoorspelbaar

In zijn 28-jarige leven is cliënt Niek al 22 keer verhuisd, omdat iedereen bang was voor hem. Aan de grondslag lag een fors trauma. Vroeger stond hij er alleen voor en heeft hij traumatische ervaringen moeten doorstaan. Hierdoor vertrouwde Niek niemand meer, vooral mannen niet. Lyzanne: “Omgevingsprikkels en onduidelijkheid gaven hem spanning. Bij Niek uitte zich dat in agressie. Het was moeilijk om hem in te schatten. Sociaal-emotioneel is hij zes maanden als hij gespannen is en drie tot vier jaar als hij rustig is. Toch kon hij me precies de route vertellen van mijn woonplaats naar de zijne en wist hij haarfijn uit te leggen wat een rechterlijke machtiging is. Je kon hem snel overschatten. Niet alleen emotioneel, maar ook fysiek. Als Niek zich ontspannen voelt, kan hij nog geen boodschappentas tillen. Als hij hoog in zijn spanning zit, heb je aan 8 man te weinig om hem in bedwang te houden.” 

“Daardoor kan je hem snel overschatten. Niet alleen emotioneel, maar ook fysiek. Als Niek zich ontspannen voelt, kan hij nog geen boodschappentas tillen. Als hij hoog in zijn spanning zit, heb je aan acht man te weinig om hem in bedwang te houden.”

Falende alarmsystemen

In een groep wonen was door de vele escalaties niet mogelijk. Niek woonde daarom in een woning die apart stond van de woongroep. Lyzanne: “Niek had zijn eigen unit, een kleine ruimte met een kookstelletje en badkamer. Er was een alarmsysteem dat collega’s van de andere woongroep kon oproepen. Door het slechte bereik kon je hier helaas niet op vertrouwen. Bij een escalatie moest je nog best een stukje lopen totdat je bij de andere begeleiders was. Er waren escalaties waar je als enige begeleider stond, maar dat je op het alarm drukte en er niks gebeurde. Dat was levensgevaarlijk.” 

Voor de eerste dienst

Het personeel van de zorgorganisatie viel uit, omdat de escalaties met Niek zo heftig waren. Careflex werd ingeschakeld om het team te versterken. Lyzanne draaide vanaf het begin, inmiddels vijf jaar geleden, al diensten bij Niek. Ze denkt terug aan hoe ze zich voelde over haar eerste dag: “De ervaringen met Niek waren niet erg positief. Voor je dienst hoorde je al verhalen waar je niet blij van werd en dan moest je jouw dienst nog beginnen. Niek hield daarnaast niet van nieuwe gezichten. Dat is natuurlijk logisch met zijn hechtingsproblematiek. Als hij wist dat je geen onderdeel van het vaste team bent, was het meteen klaar.” 

Vertrouwen krijgen

“Forse agressie, weinig back up en een alarmsysteem dat niet goed werkte. Na de eerste dag belde ik al mijn zorgmanager dat ik dit niet ging doen. Hij vroeg me waar mijn kracht lag. Hechting heb ik altijd al interessant gevonden en mezelf in gespecialiseerd. Hij sprak vertrouwen in me uit. Eerst dacht ik: ‘Je kan makkelijk praten vanuit de bank. Ik sta daar met mijn één meter vijftig en de cliënt is een kop groter dan mij met 110 kg aan spieren.’ Daarnaast stond ik altijd op groepen en nooit één-op-één. Na een tijdje overpeinzen, zei ik toch tegen mezelf: ‘Lyzanne, je kan dit gewoon.’ Ik gaf het nog een kans.”

Zorgmanager loopt over straat en is in gesprek aan de telefoon.

“Eerst dacht ik: ‘Je kan makkelijk praten vanuit de bank. Ik sta daar met mijn één meter vijftig en de cliënt is een kop groter dan mij met 130 kg aan spieren.’ Na een tijdje zei ik toch tegen mezelf: ‘Lyzanne, je kan dit gewoon.’ Ik gaf het nog een kans.”

In je kracht staan

“Elke keer begon ik de dienst met veel spanning en dat voelde Niek ook. Ik heb vaak in de auto mezelf afgevraagd waarom ik dit doe. Toch bleef ik in gesprek met mijn zorgmanager, hij bleef me in mijn kracht zetten. Ik gaf niet op. Bij één-op-één-begeleiding ben je jouw eigen instrument en haal je alle trucjes uit de kast zodat jouw cliënt zich goed voelt.” 

Een vertrouwensband opbouwen

Lyzanne weet dat je echt te tijd moet nemen om een vertrouwensband op te bouwen. Lyzanne: “Het is voor allebei zoeken. Je hebt ook veel strijd met jezelf, dat is behoorlijk confronterend. Als je zelf slecht geslapen had, merkte Niek dat meteen en lig je zo op de grond. Dan voelt hij dat je er toch niet helemaal voor hem bent. Het was belangrijk om de persoon achter het gedrag te zien én om er onvoorwaardelijk te zijn. Na elke escalatie kwam ik namelijk toch weer terug. Daarnaast zoek je de verbinding op. Wandelen is voor Niek een manier om de spanning te doen zakken. Ik hou ook heel erg van wandelen, dus daarin vonden we elkaar. In het begin is dat spannend. Hij is bekend in de omgeving, ik helemaal niet. Die kwetsbaarheid sprak ik uit naar hem: ‘Weet je Niek, je mag best weten dat ik dit spannend vind. Ik vertrouw op jou dat we hier terugkomen.’ Hij heeft me netjes begeleid door het bos; die kende hij uit zijn hoofd.

Pas na een paar maanden, met kleine stapjes, werd het beter. Ik had meer vertrouwen in mezelf en Niek in mij. We hadden geleerd hoe we als team met hem moesten communiceren als hij overprikkeld was. De escalaties werden steeds minder en er was nog maar weinig frictie. Uiteindelijk schaalden we in stapjes de begeleiding af van vier-op-een naar uiteindelijk een-op-een. Je kon alles met Niek doen, zelfs op vakantie gaan. Zo bezochten we Parijs en gingen we naar een Waddeneiland.”  

De toekomst van Niek

Lyzanne heeft Niek vijf jaar lang begeleid. Daarna moest ze afscheid nemen van hem: “Het was goed zo. Je wil iemand verder helpen en daar haal je uitdaging uit. Ik heb er ook zoveel van geleerd. Op het einde kon ik alles met Niek doen en kenden we elkaar door en door. Het was altijd lachen, gieren en brullen. We kibbelden als een getrouwd stel. Dan is het ook goed zo. Niek is nu verhuisd en woont nu bij een vrijwilliger. Ik gun het hem van harte. Ik hoop dat dit zijn vaste plek wordt.” 

* Om de privacy van de bewoner te beschermen is de naam van de bewoner gefingeerd en wordt de locatie in dit artikel niet genoemd.

Benieuwd naar hoe het kernteam dit project heeft aangepakt?

Dit mooie succes heeft Lyzanne natuurlijk niet alleen bereikt, daar heeft het hele kernteam alles voor gegeven. Lees over de bijzondere bijdrage die het kernteam heeft geleverd.

Hoe begeleid je in uitzonderlijke omstandigheden?